Учение Оригена о Св. Троице

211

Orat. adv. n. 5. Θεὸς ἦν ἐν ἀρχή· ἀρχὴν δὲ λόγου δύναμιν παρειλήφαμεν. Ὀ γὰρ δεσπότης τῶν ὅλων, αὐτὸς ὑπάρχων τοῦ  παντὸς ἡ ὑπόστασις, κατὰ μὲν τὴν μηδέπω γεγενημένην ποίησιν, μόνος ἦν· καθὸ δὲ πᾶσα δύναμις ὁρατῶν τε καὶ  ἀοράτων αὐτὸς ὑπόστασις ἦν, οὖν αὐτῷ τὰ πάντα- σὺν αὐτῷ γὰρ διὰ λογικῆς δυνάμεως αὐτὸς καὶ  ὁ Λόγος, ὃς ἦν ἐν  αὑτῷ, ὑπέστησε. θελήματι δὲ τῆς ἁπλότητος αὐτοῦ προπηδᾶ Λόγος, ὁ δὲ Λόγος οὐ κατὰ κενοῦ χωρήσας ἔργον πρωτότοκον τοῦ  Πατρὸς γίνεται. Τοῦτον ἴσμεν τοῦ  κόσμου τὴν ἀρχήν... n. 7. Λόγος γὰρ ὁ ἐπουράνιος, Πνεῦμα γεγονὼς ἀπὸ τοῦ  Πατρὸς (η. 4. Πνεῦμα ὁ Θεός), καὶ Λόγοςἐκ τῆς λογικῆς δυνάμεως (n. 5. ὁ Λόγος, προελθὼνἐκ τῆς τοῦ Πατρὸς δυνάμεως), κατὰ τὴν τοῦ γεννήσαντος αὐτὸν Πατρὸς μίμησιν, τὸν ἀνθρωπον ἐποίησεν. В этом не вполне ясном изложении можно различать следующие главные моменты: Бог есть дух, и одно из важнейших Его определений есть сила разума, δύναμις λογικὴ (n. 5, n. 7; n. 5λόγου δύναμις). В начале — Он один: мир еще в действительности не существует. Но вместе с тем Бог и не один: с Ним все, потому что в Его разумной силе и самый мир уже существует идеально, в возможности (Бог — πᾶσα δύναμις; Alzog: insofern Alles... potentialiter(undidealiterzugleich) in ihm seinen Grund hat.). Вследствие той же разумной силы Бога (διά λογικῆς δυνάμεως, хотя, может быть, и не в том же смысле, в каком все) с Ним и в Нем существует Его Логос. По воле Бога Логос выступает из Него и творит мир. В этот момент Своего бытия Логос исшедший (προελθών), родившийся (n. 5. ἐν  ἀρχή γεννηθείς, n. 7. γεννήσαντος), есть дух, происшедший от Бога, есть Логос ἐκ τῆς λογικῆς δυνάμεως (не διὰ τῆς λογικῆς δυνάμεως). Он творит человека, подражая Своему Отцу. Словом, в этот момент Логос характеризуется чертами, отличающими Его как особую ипостась, нетождественную с Отцом. Отметим еще одну особенность: Логос не называется нигде Сыном, но Бог в отношении к Нему называется Отцом с замечательным постоянством с того момента, как Логос выступает из Бога, становится первородным делом Отца. Все эти черты напоминают Тертуллиана.

212

Legat. n. 10.  ἐστιν ὁ ϒἱὸς τοῦ Θεοῦ Λόγος τοῦ  Πατρὸς ἐν  ἰδέα καὶ ἐνεργεία. πρὸς αὐτοῦ (fort, legend, αὐτὸν) γὰρ καὶ  δι' αὐτοῦ πάντα ἐγένετο, ἑνὸς ὄντος τοῦ  Πατρὸς καὶ τοῦ  ϒἱοῦ. См. стр. 54 пр. 3.

213

Παῖς.

214

См. стр. 54 пр. 4.

215

ώς... ἰδέα καὶ ἐνέργεια εἶναι προελθών. Успех в изложении учения о Логосе у Афинагора обнаруживается на двух пунктах: бытие Логоса самым ясным образом обосновывается на определении Бога как ума, затем в Самом Логосе отчетливо различаются две стороны: Он — идея и энергия, т. е. носитель идеального первообраза, по которому (πρός αὐτὸν γάρ) сотворен мир, и действующая сила, которою (δι' αὐτοῦ) он сотворен.

216

ad Autol. 1. 2. n. 22. ὁ Λόγος ὁ τοῦ  Θεοῦ , ὃς  ἐστι  καὶ ϒἱὸς αὐτοῦ... ἁλήθεια διηγείται τὸν  Λόγον, τὸν   ὄντα  διαπαντὸς ένδιάθετον ἐν  καρδία  Θεοῦ. Πρὸ γὰρ τι γίνεσθαι, τοῦτον εἶχε σύμβουλον, ἑαυτοῦ νοῦν καὶ  φρόνησιν  ὄντα . Όποτε δὲ ἠθέλησεν ὁ Θεὸς ποιῆσαι ὅσα ἐβουλεύσατο (n. 10. ἔχων οὖν ὁ Θεὸς τὸν  εαὐτοῦ Λόγονένδιάθετον ἐν  τοῖς ἰδίοις σπλάγχνοις, ἐγέννησεν αὐτὸν μετὰ τής ἑαυτοῦ Σοφίας ἐξερευξάμενος πρὸ τῶν ὅλων), τοῦτον τὸν  Λόγον ἐγέννησεν π ρ ο φ ο ρ ι κ ό ν , πρωτότοκον πάσης κτίσεως, οὐ κενωθεὶς αὐτὸς τοῦ  Λόγου, άλλά Λόγον γεννήσας, καὶ τῷ Λόγῳ αὐτοῦ διαπαντὸς ομιλών (n. 10. οὐ γὰρ ἧσαν οἱ προφῆται ὅτε ὁ κόσμος ἐγίνετο,  ἀλλ' ἡ Σοφία ἡ ἐν  αὐτῷ οὖσα ἡ τοῦ Θεοῦ καὶ  ό Λόγος ὁ ἅγιος αὐτοῦ ὁ ά ε ί  συμπαρὼναύτῶ).

217

n. 22. ὄτι  ἐν  πρώτοις ἦν ὁ Θεὸς μόνος καὶ  ἐν  αὐτῷ ὁ Λόγος.